در میان پیروان ادیان بزرگ، مسلمانان، خاصه شیعیان، همواره این امتیاز ویژه را داشته و دارند که افزون بر کتاب آسمانی قرآن، از آبشخور دریای بی کرانه ی دیگری برخوردارند و این زلال همیشه جاری، هماره در کوران و تاریکنای زندگی، چراغ راه رشد و بالندگیشان بوده است، سخنانی گرانسنگ و انسان ساز از موسس مکتب جاوید اسلام، حضرت ختمی مرتبت (ص) و خاندان گرانمایه اش (ع).

راویان و حدیث پژوهان مسلمان از همان سده های نخستین طلوع اسلام در حفظ   () و پاسداری از این میراث پر ارج سعی وافر داشته اند. از همین روی یکی از سنت های حسنه ای که از دیرباز تا کنون در میان محدثان و دانشمندان اسلامی جریان داشته سنت نیکوی چهل حدیث نگاری است.

چنین می نماید که دانشمندان اسلامی در پاسداشت این سنت دیرینه ملهم از روایت درربار نبوی بوده اند که فرمود: من حفظ من امتی اربعین حدیثا مما یحتاجون الیه من امر دینهم، بعثه الله یوم القیامه فقیها عالما. (خصال، الصدوق،319-302)

هر کس از امت من چهل حدیث از احادیث دینی مورد نیاز جامعه را حفظ کند خداوند متعال او را در روز قیامت به عنوان فقیه و دانشمند محشور خواهد کرد.»

امروز که دستاوردهای زندگی پیچیده ماشینی، مولود نافرخنده اضطراب را برای بشر جدید به بار آورده است، برای رسیدن به ساحل آرامش و ماندن در مسیر، به این سرمایه جاری و جاودان، محتاجیم بیش از همیشه.

---

چهل حدیث دید و بازدید

 

 

 

1. پیامبر صلى الله علیه وآله :

اَلصَّدَقَةُ عَلى‏ وَجْهِها وَاصْطِناعُ الْمَعْروفِ وَ بِرُّ الْوالِدَیْنِ وَصِلَةُ الرَّحِمِ تُحَوِّلُ الشِّقاءَ سَعادَةً وَتَزیدُ فِى الْعُمْرِ وَ تَقى مَصارِعَ السُّوءِ؛(1)

صدقه بجا، نیکوکارى، نیکى به پدر و مادر و صله رحم، بدبختى را به خوش‏بختى تبدیل و عمر را زیاد و از پیشامدهاى بد جلوگیرى مى‏کند.

2. پیامبر صلى الله علیه وآله :

مَنْ کانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الآْخِرِ فَلْیُکْرِمْ ضَیْفَهُ؛(2)

هر کس به خدا و روز قیامت ایمان دارد، باید میهمانش را گرامى دارد.

3. پیامبر صلى الله علیه وآله :

اَلصَّدَقَةُ بِعَشْرَةٍ وَ الْقَرْضُ بِثَمانِیَةَ عَشْرَ وَ صِلَةُ الْاِخْوانِ بِعِشْرینَ وَ صِلَةُ الرَّحِمِ بِاَرْبَعَةٍ وَ عِشْرینَ؛(3)

صدقه دادن، ده حسنه، قرض دادن، هجده حسنه، رابطه با برادران [دینى‏]، بیست حسنه و صله رحم، بیست و چهار حسنه دارد.

4. پیامبر صلى الله علیه وآله :

اَلضَّیْفُ یَنْزِلُ بِرِزْقِهِ وَیَرْتَحِلُ بِذُنوبِ اَهْلِ الْبَیْتِ؛(4)

میهمان، روزى خود را مى‏آورد و گناهان اهل خانه را مى‏برد.

5. امام على علیه السلام :

صِلَةُ الرَّحِمِ توجِبُ الْمَحَبَّةَ وَتَکْبِتُ العَدُوَّ؛(5)

صله رحم، محبّت آور است و دشمنى را از بین مى‏برد.

6. پیامبر صلى الله علیه وآله :

کُلُّ بَیْتٍ لایَدْخُلُ فیهِ الضَّیْفُ لاتَدْخُلُهُ الْمَلائِکَةُ؛(6)

هر خانه‏اى که میهمان بر آن وارد نشود، فرشتگان واردش نمى‏شوند.

 

7. امام على علیه السلام :

کَفِّروا ذُنوبَکُمْ وَتَحَبَّبوا اِلى‏ رَبِّکُمْ بِالصَّدَقَةِ وَ صِلَةِ الرَّحِمِ؛(7)

با صدقه و صله رحم، گناهان خود را پاک کنید و خود را محبوب پروردگارتان گردانید.

8. پیامبر صلى الله علیه وآله :

لایَتَکَلَّفَنَّ أَحَدٌ لِضَیْفِهِ ما لا یَقْدِرُ؛(8)

هیچ کس نباید بیش از توانش خود را براى میهمان به زحمت اندازد.

9. امام على علیه السلام :

صِلَةُ الرَّحِمِ تُدِرُّ النِّعَمَ وَ تَدْفَعُ النِّقَمَ؛(9)

صله رحم، نعمت‏ها را فراوان مى‏کند و سختى‏ها را از بین مى‏برد.

10. امام رضا علیه السلام :

دَعاهُ رَجُلٌ فَقالَ لَهُ عَلىٌّ علیه السلام: قَد أجَبْتُکَ عَلى‏ اَنْ تَضْمَنَ لى ثَلاثَ خِصالٍ . قالَ: وما هِىَ یا اَمیرَالمُؤمِنینَ ؟ قالَ: لاتُدْخِلْ عَلَىَّ شَیْئاً مِنْ خارِ جٍ وَ لا تَدَّخِرْ عَنّى شَیْئاً فِى الْبَیْتِ، وَ لا تُجحِفْ بِالْعِیالِ . قالَ : ذاکَ لَکَ یا اَمیرَ الْمُؤمِنینَ ، فَاَجابَهُ عَلىُّ بنُ اَبى طالِبٍ‏علیه السلام ؛(10)

مردى، امیر المؤمنین‏علیه السلام را به میهمانى دعوت کرد . حضرت فرمودند : مى‏پذیرم به شرط این که سه قول به من بدهى . عرض کرد : چه قولى اى امیر المؤمنین؟ فرمودند : از بیرون چیزى براى من تهیه نکنى ، حاضرى خانه‏ات را از من دریغ ننمایى و به زن و فرزندنت زور نگویى . عرض کرد : قبول مى‏کنم اى امیر المؤمنین . پس على بن ابى طالب‏علیه السلام دعوت را پذیرفتند .

11. امام على علیه السلام :

زَکوةُ الْیَسارِ بِرُّ الْجیرانِ وَ صِلَةُ الاَْرحامِ؛(11)

زکاتِ رفاه، نیکى با همسایگان و صله رحم است.

12. امام صادق علیه السلام :

اِبنُ اَبى یَعفورَ: رَاَیتُ عِندَ اَبى عَبدِاللَّهِ‏علیه السلام ضَیْفاً، فَقامَ یَوْماً فى بَعضِ الْحَوائِج، فَنَهاهُ عَنْ ذلِکَ ، وَ قامَ بِنَفْسِهِ إلى‏ تِلکَ الْحاجَةِ، وَ قالَ‏علیه السلام: نَهى‏ رَسولُ اللَّهِ‏صلى الله علیه وآله عَنْ أنْ یُستَخْدَمَ الضَّیفُ؛(12)

ابن ابى یعفور : در خانه امام صادق‏علیه السلام میهمانى را دیدم که روزى براى انجام کارى برخاست . حضرت او را از آن کار منع کردند و شخصاً آن کار را انجام دادند و فرمودند : رسول خداصلى الله علیه وآله از به کار گرفتن میهمان ، نهى فرموده است .

13. امام باقر علیه السلام :

اِنَّ اَعْجَلَ الْخَیرِ ثَواباً صِلَةُ الرَّحِمِ؛(13)

ثواب صله رحم سریع‏تر از هر کار خیرى به انسان مى‏رسد.

 

14. پیامبر صلى الله علیه وآله :

کَفى‏ بِالْمَرءِ إثماً اَن یَستَقِلَّ ما یُقَرِّبُ اِلى‏ اِخوانِهِ وَ کَفى‏ بِالْقَومِ اِثماً اَنْ یَستَقِلّوا ما یَقْرُبُ بِهِ اِلَیهِم اَخُوهُم؛(14)

انسان را همین گناه بس، که آنچه را که تقدیم برادران میهمان خود مى‏کند کم شمارد و میهمان را همین گناه بس، که آنچه را که میزبانشان براى آنها فراهم مى‏کند کم شمارد.

 

15. امام صادق علیه السلام :

صِلَةُ الاَْرحامِ تُزَ کّى الاَْعمالَ وَتُنْمى الاَْموالَ وَ تَدْفَعُ الْبَلوى‏ وَتُیَسِّرَ الْحِسابَ وَتُنْسِئُ فِى الاَْجَلِ؛(15)

صله رحم، اعمال را پاکیزه، اموال را بسیار، بلا را برطرف و حساب (قیامت) را آسان مى‏کند و مرگ را به تأخیر مى‏اندازد.

 

16. امام باقر علیه السلام :

اِذا دَخَلَ اَحَدُکُمْ عَلى‏ اَخیهِ فى رَحْلِهِ فَلْیَقْعُدْ حَیْثُ یَأمُرُهُ صاحِبُ الرَّحْلِ فَاِنَّ صاحِبَ الرَّحْلِ اَعْرَفُ بِعَوْرَةِ بَیْتِهِ مِنَ الدّاخِلِ عَلَیْهِ؛(16)

هرگاه یکى از شما به خانه برادرش وارد شد، هر جا صاحب‏خانه گفت همان جا بنشیند، زیرا صاحب‏خانه به وضع اتاق خود از میهمان آشناتر است.

 

17. امام صادق علیه السلام :

اِنَّ صِلَةَ الرَّحِمِ وَالبِرَّ لَیُهَوِّنانِ الحِسابَ وَیَعْصِمانِ مِنَ الذُّنوبِ؛(17)

صله رحم و نیکى، حساب (قیامت) را آسان و از گناهان جلوگیرى مى‏کند.

 

18. پیامبر صلى الله علیه وآله :

اَلضَّیْفُ یُلْطَفُ لَیْلَتَیْنِ فَاِذا کانَتْ لَیْلَةَ الثالِثَةُ فَهُوَ مِنْ أَهْلِ الْبَیْتِ یَأْکُلُ ما أَدْرَکَ؛(18)

میهمان تا دو شب پذیرایى مى‏شود، از شب سوم از اهل خانه به شمار مى‏آید و هر چه رسید بخورد.

 

19. امام صادق علیه السلام :

صِلَةُ الاَْرحامِ تُحَسِّنُ الْخُلُقَ وَ تُسْمِحُ الکَفَّ وَتُطیبُ النَّفْسَ وَتَزیدُ فِى الرِّزْقِ وَتُنْسِئُ فِى الاَْجَلِ؛(19)

صله رحم، انسان را خوش اخلاق، با سخاوت و پاکیزه جان مى‏نماید و روزى را زیاد مى‏کند و مرگ را به تأخیر مى‏اندازد.

 

20. پیامبر صلى الله علیه وآله :

لا تَأْکُلْ طَعامَ الْفاسِقینَ؛(20)

غذاى مردم فاسق را نخور.

21. پیامبر صلى الله علیه وآله :

صِلَةُ الرَّحِمِ وَ حُسْنُ الْخُلْقِ وَ حُسْنُ الْجَوارِ یَعْمُرانِ الدّیارَ وَ یَزیدانَ فِى الاَْعْمارِ؛(21)

صله رحم، خوش اخلاقى و خوش همسایگى، شهرها را آباد و عمرها را زیاد مى‏کند.

22. امام رضا علیه السلام :

اَلسَّخىُّ یَأکُلُ مِن طَعامِ النَّاسِ لِیَاْکُلوا مِنْ طَعامِهِ ، وَ البَخیلُ لا یَاْکُلُ مِنْ طَعامِ النَّاسِ لِئَلّا یَأکُلوا مِنْ طَعامِهِ؛(22)

سخاوتمند، از غذاى مردم مى‏خورد، تا مردم از غذاى او بخورند، اما بخیل از غذاى مردم نمى‏خورد تا آنها نیز از غذاى او نخورند.

23. پیامبر صلى الله علیه وآله :

مَنْ مَشى‏ اِلى‏ ذى قَرابَةٍ بِنَفْسِهِ وَ مالِهِ لِیَصِلَ رَحِمَهُ اَعْطاهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ اَجْرَ مِأَةِ شَهیدٍ؛(23)

هر کس با جان و مال خود در راه صله رحم کوشش کند، خداوند عزّوجلّ پاداش یکصد شهید به او مى‏دهد.

 

24. امام على علیه السلام :

قوتُ الاَْجسادِ الطَّعامُ وَ قوتُ الاَْرواحِ الاِْطعامُ؛(24)

غذاى جسم، خوردن و غذاى روح، خوراندن است.

 

25. امام على علیه السلام :

صِلَةُ الاَْرْحامِ مِنْ اَفْضَلِ شِیَمِ الکِرامِ؛(25)

صله رحم، از بهترین خصلت‏هاى بزرگواران است.

26. پیامبر صلى الله علیه وآله :

طَعامُ السَّخىِّ دَواءٌ وَ طَعامُ الشَّحیحِ داءٌ؛(26)

غذاى سخاوتمند، داروست و غذاى بخیل، درد.

27. امام على علیه السلام :

اِنَّ صِلَةَ الاَْرْحامِ لَمِنْ موجِباتِ الاِْسْلامِ وَ اِنَّ اللّهَ سُبْحانَهُ اَمَرَ بِاِکْرامِها وَ اِنَّهُ تَعالى‏ یَصِلُ مَنْ وَصَلَها وَ یَقْطَعُ مَنْ قَطَعَها وَ یُکْرِمْ مَنْ اَکْرَمَها؛(27)

به راستى که صله رحم از واجبات اسلام است و خداى سبحان، امر فرموده که آن را گرامى بدارند و خداوند متعال با هر کس که صله رحم کند، رابطه برقرار مى‏کند و با هر کس که قطع رحم کند، قطع رابطه مى‏کند و هر کس که صله رحم را گرامى بدارد، گرامى‏اش مى‏دارد.

28. امام على علیه السلام :

رُئِىَ اَمیرُ المُؤمِنینَ حَزیناً فَقیلَ له: مِمَّ حُزْنُکَ قالَ: لِسَبعٍ اَتَتْ لَمْ یَضِفْ اِلَینا ضَیفٌ؛(28)

[روزى‏] امام على‏علیه السلام غمگین دیده شد علت را از ایشان جویا شدند. فرمودند: چون هفت روز است که میهمانى بر ما وارد نشده است.

 

29. امام على علیه السلام :

حِراسَةُ النِّعَمِ فى صِلَةِ الرَّحِمِ؛(29)

حفظ نعمت‏ها در صله رحم است.

30. پیامبر صلى الله علیه وآله :

الوَلیمَةُ اَوَّلُ یومٍ حَقٌّ وَ الثانى مَعروفٌ وَ مازادَ ریاءٌ وَ سُمْعَةٌ؛(30)

ولیمه (سور) دادن، روز اول حق است و روز دوم احسان، از دو روز که گذشت، خودنمایى و شهرت‏طلبى است.

31. امام على علیه السلام :

اِذا قَطَّعُوا الأْرحامَ جُعِلَتِ الأْمْوالُ فى أیدىِ الأْشْرارِ ؛(31)

هرگاه مردم قطع رحم کنند، ثروت‏ها در دست افراد شرور قرار مى‏گیرد.

 

32. پیامبر صلى الله علیه وآله :

اُوصِى الشاهِدَ مِنْ اُمَّتى وَ الغائبَ اَنْ یُجیبَ دَعْوَةَ المُسلِمِ - وَ لَو عَلى‏ خَمْسَةِ اَمیالٍ - ، فاِنَّ ذلِکَ مِنَ الدَّینِ؛(32)

به حاضران و غایبان امت خود سفارش مى‏کنم که دعوت مسلمان را، گرچه از فاصله پنج میل (حدود 10 کیلومتر)، بپذیرید، زیرا این کار جزو دین است.

33. امام صادق علیه السلام :

أفْضَلُ ما یوصَلُ بِهِ الرَّحِمُ کَفُّ الأذى‏ عَنْها؛(33)

بهترین صله رحم، خوددارى از آزار و اذیت خویشاوندان است .

34. امام صادق علیه السلام :

اِذا اَتاکَ اَخوکَ فَآتِهِ بِما عِنْدَکَ وَ اِذا دَعَوْتَهُ فَتَکَلَّفْ لَهُ؛(34)

هرگاه برادرت ناخوانده بر تو وارد شد، همان غذایى که در خانه دارى برایش بیاور و هرگاه او را دعوت کردى در پذیرایى از او خودت را به زحمت بینداز.

 

35. امام صادق علیه السلام :

صِلُوا أرحامَکُمْ و بِرّوا بِإخْوانِکُمْ وَ لَوْ بِحُسْنِ السَّلامِ وَ رَدِّ الجَوابِ؛(35)

صله رحم نمایید و به برادران (دینى) خود نیکى کنید، هر چند با سلام کردن خوب و یا جواب سلام خوب باشد.

36. پیامبر صلى الله علیه وآله :

مَنْ اَحَبَّ اَنْ یُحِبّهُ اللَّهُ وَ رَسولُهُ فَلْیَاْکُلْ مَع ضَیفِهِ؛(36)

هر کس دوست دارد که خدا و رسولش او را دوست داشته باشند، با میهمان خود غذا بخورد.

37. امام صادق علیه السلام :

صِلَةُ الرَّحِمِ تَعْمُرُ الدِّیارَ وَ تَزیدُ فى الأعْمارِ وَ اِنْ کانَ اَهلُها غَیرَ اَخْیارٍ؛(37)

صله رحم، خانه‏ها را آباد و عمرها را طولانى مى‏کند، هر چند صله رحم کنندگان مردمان خوبى نباشند.

 

38. امام صادق علیه السلام :

اِذا دُعىَ اَحَدُکُمْ اِلى‏ طَعامٍ فَلا یَستَتْبِعَنَّ وَ لَدَهُ فَاِنَّهُ اِنْ فَعَلَ ذلکَ، کانَ حَراماً وَ دَخَلَ غاصِباً؛(38)

هرگاه یکى از شما به میهمانى دعوت شد، فرزندش را به دنبال خود راه نیندازد که اگر چنین کند، کار حرامى کرده و غاصبانه وارد خانه میزبان شده است.

39. امام رضا علیه السلام :

وَقِّرُوا کِبارَکُمْ وَ ارْحَمُوا صِغارَکُمْ وَ صِلُوا اَرْحامَکُمْ؛(39)

به بزرگترهایتان احترام بگذارید و با کوچکترها مهربان باشید و صله رحم نمایید.

40. پیامبر صلى الله علیه وآله :

اَلضّیافَةُ اَوَّلُ یَوْمٍ وَ الثانى وَ الثالثُ وَ ما بَعْدَ ذلِکَ فَاِنَّها صَدَقَةٌ تُصَدّق بِها عَلَیْهِ؛(40)

میهمانى یک روز و دو روز و سه روز است، بعد از آن هر چه به او دهى صدقه محسوب مى‏شود.

 

 

---

 

منابع احادیث:

 

1) نهج الفصاحه، ح 1869 .

2) کافى، ج 6، ص 285، ح‏1 .

3) کافى، ج 4، ص 10، ح 3.

4) بحارالأنوار، ج 75، ص 461، ح 14.

5) غررالحکم، ح 5852.

6) جامع الأخبار، ص 378.

7) غررالحکم، ح 7258 .

8) کنزالعمال، ح 25876 .

9) غررالحکم، ح 5836.

10) عیون اخبار الرضا، ج 1، ص 45، ح 138 .

11) غررالحکم، ح 5453 .

12) کافى، ج 6، ص 283، ح 1 .

13) کافى، ج 2، ص 152، ح 15 .

14) محاسن، ج 2، ص 414، ح 165 .

15) کافى، ج 2، ص 157، ح 33 .

16) قرب الإسناد، ص 69، ح 222 .

17) کافى، ج 2، ص 157، ح 31 .

18) کافى، ج 6، ص 283، ح 1 .

19) کافى، ج 2، ص 151، ح 6 .

20) امالى طوسى، ص 535.

21) نهج الفصاحه، ح 1839 .

22) عیون اخبار الرضا، ج 1، ص 15، ح 26.

23) من لایحضره الفقیه، ج 4، ص 16.

24) مشکاة الأنوار، ص 561 .

25) غررالحکم، ح 5882 .

26) بحارالأنوار، ج 71 ، ص 357، ح 22.

27) غررالحکم، ح 3651.

28) مناقب آل ابى طالب، ج 1 ، ص 347.

29) غررالحکم، ح 4929.

30) کافى، ج 5، ص 368، ح 4 .

31) کافى، ج 2، ص 348، ح 8 .

32) محاسن، ج 2، ص 411، ح 142 .

33) بحارالأنوار، ج 74، ص 88 ، ح 1.

34) محاسن، ج 2، ص 410، ح 138 .

35) کافى، ج 2، ص 157، ح 31 .

36) تنبیه الخواطر، ج 2، ص 116 .

37) امالى طوسى، ص 481، ح 18 .

38) کافى، ج 6 ، ص 270، ح 1.

39) عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 265.

40) کافى، ج 6 ، ص 283، ح 2.